Sars Houtbouw

Historische reconstructies en ambachtelijk timmerwerk

Xanten

Xanten in Duitsland was in de Romeinse tijd een ‘grote’ stad aan de Rijn met ca. 10.000 inwoners.

Voor het Archäologischer Park Xanten bouwden wij in de periode 2014 – 2023 een kleine vloot Romeinse rivierschepen.

Aan het project namen leerlingen van o.a. Haus Freudenberg, Lebenshilfe en houtopleidingen in Nederland deel.

In 2014 startten wij met de reconstructie van een Romeinse platbodem uit de eerste eeuw, de Xanten-Wardt. Wardt is een dorp nabij Xanten waar het wrak is gevonden. Het schip heeft waarschijnlijk gediend als veerpont op de Rijn.

In juni 2015 is het pontje Nehalennia gedoopt en te water gelaten op de Lippe, waar het echt ‘gegierd’ heeft. Daarna kreeg het een permanente overdekte tentoonstellingsplek in het park.

Het wrak (voorste helft) van het originele schip in het museum in Xanten
Archeologen Dr. Jaap Morel en Dr. Gabriele Schmidhuber (tevens projectleider) in gesprek in Xanten
Het zagen van het vlak bij Houtcompagnie Almenum in Harlingen
Vlak en kimmen in aanbouw
Projectleider Gabriele Schmidhuber (r) en het bouwteam bij het plaatsen van het mastspant
Leermeester Simon Hoekstra boomt de ‘Nehalennia’ over de Lippe

In 2015 bouwden wij de boomstamkano’s Zwammerdam 3 en 5. Deze kano’s maakten deel uit van een vondst van 6 wrakken bij een opgraving bij Zwammerdam in de zeventiger jaren van de vorige eeuw. Zwammerdam 3 was een vissersboot, Zwammerdam 5 is destijds als oude kano afgedankt kreeg daarna een tweede leven als viskaar voor het levend bewaren van gevangen vis. De kano’s werden voor APX samen gezaagd en gehakt uit éen van de grootste eiken die er in Denemarken te vinden waren (inhoud stam: 11 m3) en die ontsproten moet zijn rond 1780.

Een dikke eik wordt beoordeeld in Denemarken
Zwammerdam 5 – op de achtergrond Zwammerdam 3 in aanbouw
Zwammerdam 3 krijgt vorm
‘Zwammerdam 3’ op de Xantener Südsee bij Xanten.
© D. Schmitz, LVR-ZMB

In 2016 en 2017 herbouwden wij wrak Mainz 3. Dit wrak maakte deel uit van een vondst van 5 wrakken bij een opgraving in 1981 in Mainz in Duitsland. Het schip was waarschijnlijk een militair transportschip. Reconstructies ervan staan in het Museum für Antike Schiffahrt in Mainz en in Museumpark Orientalis bij Nijmegen (zie ook Liburna). De reconstructie in Xanten is “Minerva Tritonia” gedoopt.

De romp krijgt vorm
Leerlingen scheepsbouw Than en Daan van het HMC Amsterdam monteren het regelwerk achter de roerbalk
Leermeester Kevin Lutgendorff breeuwt de huidnaden met geteerd henneptouw
De natte hijsbanden dopen het bouwteam bij de tewaterlating.
© D. Schmitz, LVR-ZMB
De ‘Minerva Tritonia’ in de zomer van 2018, zeilend op de Xantener Südsee. © D. Schmitz, LVR-ZMB
De godin Minerva op de voorsteven. © D. Schmitz, LVR-ZMB
‘Minerva Tritonia’ zeilend op de Xantener Südsee. © D. Schmitz, LVR-ZMB

Van 2018 tot 2020 is een ‘navis lusoria’ herbouwd naar de wrakken Mainz 1 en 5. Een lusoria was een kleine galei waarop soldaten roeiend patrouilleerden langs de Rijn. Het schip kreeg de naam ‘Quintus Tricensimanus‘ en zal in 2023 haar eerste vaart beleven op de Xantener Südsee.

De eerste herbouwde lusoria in het Museum für Antike Schiffahrt in Mainz
‘Quintus’ in aanbouw in de werkplaats in Xanten
‘Quintus’ in aanbouw in de werkplaats in Xanten
‘Quintus’ in aanbouw in de werkplaats in Xanten
‘Quintus’ in oktober 2019
“Quintus” in oktober 2019
Reconstructie van de sier bij de roerbalk
Daniel Lemberski steekt de mastvoet op maat
Leerlingen scheepsbouw Piet en Nelson van het HMC Amsterdam bouwen de roeidoften in
“Quintus” klaar voor tewaterlating (mast, ra en zeil liggen in depot).

In 2021 is begonnen met de herbouw van een klein vaartuig, opgegraven bij De Meern bij Utrecht. Uit de vondst, genaamd De Meern 6, kon worden herleid dat dit een zogenaamd ‘punter-achtig’ type moet zijn geweest – op dat moment de eerste Romeinse vondst in haar soort.

Slechts 2 delen van planken werden gevonden en vormden de basis voor de reconstructie van de punter – Foto Arent Vos
Archeoloog Jaap Morel legt met grote precisie 2 spijkers bloot
Foto Arent Vos
Leerlingen Daniel en Mees zetten het vlak uit
De mallen staan op het vlak, de punter wordt zichtbaar
Foto Rudi Hantzsche
De boot krijgt vorm
Foto Rudi Hantzsche
Laadvloer en schotten

© 2025 Sars Houtbouw